2024-03-04. Wojciech Jóźwiak. Cykl: Blog poniedziałkowy

Czytaj w Czytelni

Enneagram: logika trzech ! Do not copy for AI. Nie kopiować dla AI.

Enneagram jest podziałem dziewięciu typów według trzech koniecznych dla życia wartości (lub trzech podstawowych negatywnych emocji). Ale jednocześnie jest podziałem na trzy schizy (lub, może, temperamenty) – i niezależnym od tamtych, podziałem według trzech rejestrów Lacana.

Enneagram... – Ach, to ten system dziewięciu typów charakteru, ilustrowany wykresem takich przeplatających się linii? – Nie tylko. Enneagram to przede wszystkim logika liczby trzy. Trójki. Popatrzmy. Enneagram bierze początek z tego, że są trzy główne wartości lub potrzeby. Są to:
– Bezpieczeństwo,
– Wolność (czyli możność czynienia tego, co się chce czynić; możność realizowania swojej woli), i
– Uznanie.

Brak lub naruszenie lub zagrożenie każdej z tych wartości sygnalizuje nam odpowiednia negatywna emocja:
– brak bezpieczeństwa jest sygnalizowany przez Lęk,
– brak wolności jest sygnalizowany przez Gniew,
– brak uznania jest sygnalizowany przez Wstyd (zwany też niedowartościowaniem lub poczuciem niższej wartości).

W enneagramie z każdą główną wartością i zarazem główną negatywną emocją są związane trzy jego (enneagramu) typy, czyli kolejno trzy typy wyznaczone (ufundowane, ukonstytuowane itp.) przez Lęk lub jego unikanie, trzy wyznaczone przez Gniew (lub jego negowanie) i trzy wyznaczone przez Wstyd (Niedowartościowanie) lub przez sposoby radzenia sobie ze wstydem.

W tle obraz Izabeli Ołdak.

Lękowe są typy: 6-Czujny (zwany też brzydko Adwokatem Diabła), 5-Obserwator i 7-Epikurejczyk. Szóstka-Czujny akceptuje to, że żyje w polu braku bezpieczeństwa, akceptuje też idący z tego lęk i stara się całym sobą możliwie adekwatnie odpowiedzieć na pojawiające się błyski lęku i na sygnały i źródła niebezpieczeństwa. Piątka-Obserwator nie chce czuć lęku, a stan wolności od lęku osiąga przez poznanie i rozumienie. Przyjmuje na starcie, że „boję się, lękam lub obawiam tego, czego (jeszcze) nie rozumiem”. Gdy dowiem się, zbadam i zrozumiem, wtedy nie będę się bać, lęk zniknie. Siódemka-Epikurejczyk też unika lęku, ale przez przesłonięcie go lub zagłuszenie pozytywnymi wrażeniami i doświadczeniami. Po to idzie zaszaleć, zakosztować przyjemności, cieszyć się życiem, korzystać, zatopić się w swojej namiętności. Która może być pożyteczna dla ogółu, jak namiętność do pracy. W swoim procesie 7-Epikurejczyk chce nadmiaru, by nie było miejsca na lęk.

Gniewowe (lub po prostu „gniewne”) są: 8-Szef, 9-Mediator i 1-Perfekcjonista. Ósemka-Szef powiada: mój gniew jest moją siłą! Swoją wolność realizuje poprzez starcie, poprzez konflikt, w którym rozładowuje energetyzujący ją gniew. Dziewiątka-Mediator będąc wyczulona na brak wolności i żyjąc (przez to) w gniewie, stara się znaleźć miejsca (sposoby, stosunki...) jednak wolne od gniewu. Stąd nazwa tego typu, Mediator: jako ktoś, kto „stoi pomiędzy”, tam gdzie sprzeczne siły się równoważą. Zwolnienie od przyjmowania i wyrażania gniewu może też iść przez zastąpienie walki jej łagodnymi substytutami. Jedynka-Perfekcjonista zaprzęga swój gniew do strzeżenia reguł, zasad i granic. Jej motto brzmi: mój gniew, jeśli jest, to jest tylko słusznym oburzeniem, a moja wolność polega na tym, żeby zasady były przestrzegane.

Wstydowe lub „niedowartościowaniowe” są: 2-Dawca, 3-Performer i 4-Tragiczny Romantyk. Każdy z tych typów jest rządzony przez przemożną potrzebę dowartościowania się. Trójka-Performer idzie dowartościować się przez to, że staje do odpowiednich zawodów, które mogą być szybkie i dosłowne, jak zawody sportowe lub konkurs piękności; lub trwają dłużej, ale są podobnie starannie punktowane jak kariera wojskowa skutkująca coraz wyższymi rangami, czy kariera akademicka z jej stopniami naukowymi i rankingami; może to być też biznes, który nagradza łatwymi do porównania kwotami zysku lub majątku. Dwójka Dawca dowartościowuje się przez to, że „daje aby dostać”. Rozdaje „głaski”, propozycje, oferty, pozornie z dobrego serca, faktycznie oczekując (niekoniecznie świadomie) uznania od obdarowanych. Czwórka Tragiczny Romantyk cierpi na głód uznania, lecz nie liczy na to, że uzyska je łatwo, „jak każdy”; przeciwnie, żyje przekonaniem, że uznanie jest dobrem rzadkim, które dostaje się za niezwykłość, więc swoją niezwykłość kultywuje i amplifikuje.

Powyżej podzieliliśmy dziewięć typów enneagramu na trzy powodujące nimi główne negatywne emocje. Podzielimy je też inaczej: na trzy schizy. „Schiz” to ścisły termin. Dawniej wyróżniano trzy rodzaje schizofrenii, lub raczej zachowań obserwowanych w niej: była katatonia, w której pacjent sztywniał i zastygał w bezruchu; była hebefrenia, w której popadał w nadaktywną błazenadę; i była paranoja, w której „główkował” i szukał podstępów. Biorąc te trzy schizy za metafory, zauważymy, że ruchliwe, aktywne i przedsiębiorcze typy: 3-Performer, 7-Epikurejczyk i 8-Szef to grupa hebefrenii; zatrzymujące się, sztywniejące i pohamowane typy 5-Obserwator, 9-Mediator i 4-Tragiczny Romantyk odpowiadają katatonii; zaś „kombinujące” i budujące intelektualne pajęcze sieci typy 1-Perfekcjonista, 2-Dawca i 6-Czujny (bądź Adwokat Diabła) są spod znaku paranoi.

Kolejny podział, niezależny od poprzednich, dzieli enneagram na trzy lacany. Jacques Lacan wyróżnił trzy rejestry: (to, co) Symboliczne, (to, co) Wyobrażeniowe, i (to, co) Realne. Ponownie mamy tak, że każdy z tych trzech rejestrów Lacana (w skrócie: lacanów) jest pokrewny kolejnym trójkom enneagramu. Oto strzegąca jedynie słusznego ładu 1-Perfekcjonista, licząca oklaski i punkty za wygraną 3-Performer, i odkrywająca porządek w świecie 5-Obserwator mieszkają w Symbolicznym. Szukająca „kto tu rządzi”, by zająć, chętnie przez walkę, pozycję przewagi 8-Szef, węsząca zagrożeń 6-Czujny, oraz wyczulona na autentyczność i nie dająca się zwieść plewami 4-Tragiczny Romantyk zamieszkują Realne. Zanurzone w miłych lub wiele obiecujących fikcjach-narracjach 7-Epikurejczyk, 9-Mediator i 2-Dawca należą do królestwa Wyobrażeniowego.

Ostatnia z wyliczonych trójek – 2, 7, 9 – trzy typy Wyobrażeniowe, więc ze wspólnym lacanem – zawiera po jednym schizie: bo Dwójka jest Paranoiczna, Siódemka Hebefreniczna, a Dziewiątka Katatoniczna. Zawiera też po jednej podstawowej wartości lub jej brakowej negatywnej emocji: bo Dwójka jest od Uznania czyli Wstydu, Siódemka od Bezpieczeństwa lub Lęku, a Dziewiątka od Wolności lub Gniewu. Tak jest z każdą z wyliczonych wyżej trójek. Co zalecam samodzielnie przepatrzeć.

Jaki enneagram ma związek z astrologią, i czy ma, o tym opowiem później.

2024-03-04. Wojciech Jóźwiak. Cykl: Blog poniedziałkowy